Κάθε λεπτό, ένα εκατομμύριο πλαστικά μπουκάλια πωλούνται σε όλο τον κόσμο και ισοδυναμεί με περισσότερα από 480 δισεκατομμύρια πλαστικά μπουκάλια παγκοσμίως. Ο αριθμός εκτιμάτε ότι θα αυξηθεί κατά 20% έως το 2021. Το 32% των πλαστικών αυτών μπουκαλιών καταλήγει στους δρόμους μολύνοντας το περιβάλλον.
Για να σας δώσουμε μια εικόνα του προβλήματος φανταστείτε ένα απορριμματοφόρο να βυθίζετε κάθε λεπτό στη θάλασσα. Με αυτόν τον ρυθμό έως το 2050 εκτιμάται πώς το βάρος του πλαστικού στις θάλασσες θα είναι μεγαλύτερο από εκείνο των ψαριών.
Με την τεράστια αυτή κατανάλωση πλαστικών φιαλών, πώς μπορούμε να αποτρέψουμε και να μειώσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον; Πώς μπορούμε να ανακτήσουμε και να ανακυκλώσουμε το υλικό αποτελεσματικά και πως μπορεί η κυβέρνηση να παρακινήσει τους πολίτες να επιστρέψουν πρώτα τα χρησιμοποιημένα μπουκάλια πρώτου αγοράσουν άλλα.
Μια ολοένα και πιο δημοφιλής αλλά όχι καινούργια πρακτική (στην Ελλάδα λειτουργεί σε γυάλινες επαναχρησιμοποιούμενες φιάλες) , είναι η εφαρμογή του συστήματος ανάκτησης συσκευασιών με εγγυοδοσία.
Το σύστημα επιτυγχάνει έως και 40% υψηλότερα ποσοστά ανάκτησης από άλλες μεθόδους συλλογής. Μόνο μέσω των 82’000 μηχανημάτων της Tomra εγκατεστημένα σε 40 χώρες, για το 2017 επανακτήθηκαν 35 δισεκατομμύρια πλαστικά μπουκάλια, μεταλλικά δοχεία, γυάλινες φιάλες και κουτιά αλουμινίου.
Τι είναι λοιπόν η εγγυοδοσία στην ανακυκλώσιμη συσκευασία ?
Η εγγυοδοσία είναι ένα προσυμφωνημένο αντίτιμο που προστίθεται στην τιμή του προϊόντος όπως , και επιστρέφεται στον καταναλωτή με την επιστροφή της συσκευασίας για ανακύκλωση. Το νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας όριζετε απο το κράτος και η παρακολούθηση του συστήματος γίνετε τους αρμόδιους κρατικούς φορείς.
Το όφελος από την ανάκτηση των ανακυκλώσιμών υλικών ως ενασχόληση, σε αντίθεση με την πεποίθηση που επικρατεί, είναι μικρό και πολλές φορές ασύμφορο. Φτάνει να ρίξει μια ματιά γύρο του κανείς για να το καταλάβει πως διαφορετικά δεν θα υπήρχε τόσο χαρτί, πλαστικό, αλουμίνιο και γυαλί πεταμένο.
Ως μέτρο λοιπόν αποσκοπεί στην μαζική ανάκτηση, με όσο το δυνατό μικρότερο κόστος, συσκευασιών και υλικών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ξανά και ξανά.
Με την εφαρμογή του μέτρου το κράτος προφέρει επίσης την επιλογή στον παραγωγό να συμμετάσχει στην ανακύκλωση, δίνοντας κίνητρα για την επαναχρησιμοποίηση συσκευασιών και υλικών και αντικίνητρα ,ώστε τα προϊόντα τους να συνοδεύονται με φιλικές προς το περιβάλλον συσκευασίες που μπορούν να ανακυκλωθούν για την παραγωγή 100% ανακυκλώσιμων νέων συσκευασιών.
Δεν είναι όλες οι συσκευασίες 100% ανακυκλώσιμες.
Για να γίνει πιο αποτελεσματική η μαζική επιστροφή των συσκευασιών σε διαφορετικά σχήματα ,χρησιμοποιούνται αυτόματα μηχανήματα ανάκτησης , τα οποία αναλύουν και αποθηκεύουν το υλικό στο εσωτερικό. Αυτόματα λοιπόν αναγνωρίζουν, μετρούν, επιστρέφουν μη ανακυκλώσιμες συσκευασίες και αποδίδουν το αντίτιμο που αναλογεί στον καταναλωτή πολύ πιο γρήγορα από το ανθρώπινο χέρι.
Ένα άλλο πλεονέκτημα είναι η on-line παρακολούθηση των στοιχείων από τους εμπλεκόμενους φορείς.
Ενα μεγάλο πρόβλημα στην Ελλάδα είναι οι αδήλωτες ποσότητες συσκευασιών που κυκλοφορούν στην αγορά. Με την τεχνολογία των μηχανημάτων απλοποιείται η διασταύρωση των στοιχείων και ο έλεγχος διασφαλίζοντας πλέον πως ο κάθε παραγωγός θα πληρώσει το αντίτιμο που του αναλογεί.
Η συνηθέστερη τοποθεσία εγκατάστασης είναι σε καταστήματα supermarket και εμπορίας τροφίμων τα οποία ο καταναλωτής επισκέπτεται συχνά. Το αντίτιμο εκδίδεται σε μορφή κουπονιού για συμψηφισμό με αγορές εντός του καταστήματος. Σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει η δυνατότητα ΔΩΡΕΑΣ του ποσού σε φιλανθρωπικούς οργανισμούς.
Που οφείλετε η επιτυχία των συστήματων εγγυοδοσίας.
Υπάρχουν δύο βασικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση των ποσοτήτων ανακύκλωσης.
Οικονομικό Κίνητρο: Το οικονομικό αντίτιμο παρακινεί τους καταναλωτές να επιστρέψουν συσκευασίες που σε διαφορετική περίπτωση θα καταλήγαν σε κάδους απορριμμάτων ή στο περιβάλλον. Προσθέτoντας λοιπόν αξία στις συσκευασίες – σε μερικές χώρες έως €0,25- επισημαινεταιι στους καταναλωτές πως το υλικό τους έχει αξία. Οι συσκευασίες θεωρούνται πλέον πόρος και όχι απορρίμματα. Η αλλαγή αυτή νοοτροπίας μπορεί να μειώσει σε πολλές περιπτώσεις έως 80% τον όγκο των απορριμμάτων.
Καθαρό υλικό και διαλογή στη πηγή. Με την απόρριψη μη ανακυκλώσιμων υλικών και τη διαλογή στη πηγή του πλαστικού, γυαλιού και αλουμινίου διατίθεται προς ανακύκλωση καθαρό υλικό. Αυξάνει τις πιθανότητες πως οι θα χρησιμοποιηθούν για την δημιουργία νέων συσκευασιών πλαστικού, αλουμινίου και γυαλιού και όχι για παραγωγή κατώτερων ποιοτικά προϊόντων. Αυτό λοιπόν και μόνο αυτό είναι κυκλική ανακύκλωση ή κυκλική οικονομία (closed loop recycling). Η παραγωγή κατώτερων ποιοτικά προϊόντων οδηγεί τα υλικά σε περιορισμό χρήσης τους σε μια έως λίγες φορές καταλήγοντας στο τέλος και πάλι σε χωματερές.
Ποια είναι η απόδοση των συστημάτων εναπόθεσης συσκευασιών με εγγυοδοσία ανά τον κόσμο.
Κανένα άλλο σύστημα δεν πλησιάζει την απόδοση του συστήματος εγγυοδοσίας. Η ανάκτηση κυμαίνεται από 70% έως σχεδόν 100% για ανακυκλώσιμες συσκευασίες αναψυκτικών και ποτών.
Νορβηγία – Το μοντέλο της Νορβηγίας θεωρείται υποδειγματικό με πολλές χώρες να αντιγράφουν την λειτουργία του. Με την πρώτη εγκατάσταση μηχανήματος Tomra να γίνετε το 1972 σήμερα επιτυγχάνει ποσοστό ανάκτησης 97% σε μεταλλικές συσκευασίες και 95% σε συσκευασίες PET. Ο συντονισμός του συστήματος και η διαχείριση των υλικών πραγματοποιούνται από την εταιρεία Infinitum.
Γερμανία – Η απόδοση της Γερμανίας, η οποία εφάρμοσε πρώτη την εγγυοδοσία το 2003, στην ανακύκλωση συσκευασιών είναι η καλύτερη στον κόσμο. Επιτυγχάνει εξαιρετικά υψηλά ποσοστά ανάκτησης με περίπου 97% των πλαστικών φιαλών (99% σε κουτιά αλουμινίου), σε σύγκριση με το 48% στο Ηνωμένου Βασίλειο όπου η συλλογή γίνετε μέσω κάδων.
Λιθουανία – Η Λιθουανία άρχησε να λειτουργεί το σύστημα εγγυοδοσίας για πρώτη φορά το 2016 με στόχο τη μείωση των απορριμμάτων, του κόστους διαχείρισης για τους δήμους και την αύξηση των ποσοστών ανακύκλωσης. Πριν την εφαρμογή του συστήματος η συλλογή των φιαλών PET ήταν στο 34%. Δύο χρόνια αργότερα τα ποσοστά ανάκτησης αυξήθηκαν στο εντυπωσιακό 92%.
Καναδάς: Στον Καναδά το πρώτο σύστημα ανάκτησης με εγγυοδοσία άρχισε να λειτουργεί το 1970, με πολλές περιοχές πλέον να συμμετέχουν στο σχήμα. Οι περιοχές που συλλέγουν τις συσκευασίες μέσω συστήματος εγγυοδοσίας ανακτούν το 80% των συσκευασιών σε σχέση με το μ.ο. του 50% των περιοχών όπου η συλλογή γίνετε μέσω ειδικών κάδων.